Training

Afartan (40) gabdhood oo ka kala socday warbaahinta qaar kamid ah maamullada iyo gobolka Banaadir ayaa MWN u qabatay tababbar la xariira hab maamulka warbaahinta, tababarkaan ayaa ka kala dhacay ilaa seddex magaalo oo kala duwan ku waas oo kala ah Muqdisho, Dhusamareeb iyo Jowhar.

Tabarkaan oo ahaa mid taxane ah ayeey MWN siineysay gabdhaha wariyaaasha ah si sare loogu qaado xirfadooda hogaamineed iyo awoodooda shaqo ee maamulka warbaahinta.

Guud ahaan warbaahinta dalka lama helayo haween ku jira qeybta maamulka, mudadii ay MWN ka shaqeyneysay awood siinta gabdhaha ee dhanka hogaaminta waxaa soo muuqday in ay jiraan baahiyo iyo caqabado kala duwan kuwaas oo ka hor taagan gabdhaha in ay soo gaaraan maamulka heer dhexe iyo heer sare ee warbaahinta.

Iyada oo taa laga duulayo ayeey MWN oo kaashaneyso IMS-fojo soo agaasintay, tababarkaan oo lagu baraayay gabdhaha hogaaminta wanaagsan, qorsheynta shaqada maalin laha iyo xalinta khilaafaadka.dhammaan ciwaanada ayaa ka caawinayey gabdhaha iney fahmaan nooca shaqo ay ka jirta shaqada maamulka.

Muqdisho:

29-kii bisha Abriil 2023, ayuu Muqdisho ka qabsoomay tababbarkan oo socday hal maalin, waxaana gabdhihii ka qeyb qaatay ay kusoo bandhigeeyn sida ay u daneenayeen iney helaan fursad noocaas oo kale ah. Iyaga oo qaadanayey casharro aqoontooda hormarinayey, waxaana ka faa’iideystay 16 gabdhood oo ka howl gala warbaahinta magaalada Muqdisho.

Galmudug:

Tababbarkii ka dhacay magaalada dhuusamareeb ee caasimadda Galmudug waxaa ka qeyb galay 12 gabdhood oo ka shaqeeya warbaahinta deegaannada kala duwan ee maamulkaasi.

Tababarkaan oo soconaaye muddo laba maalin ah ayaa qabsoomay 1-2 May, 2023, waxaana tababarka daahfuray wasiirka wazaarda warfaafinta Mdane Abshir Abdi shiqoow ee maamulka Galmudug.

Wasiirka wasaarada warfaafinta Galmudug Abshir Abdi Sheikhoow oo ka hadlaayey furitaanka tababarka ayaa Yiri “MWN waxaan ku amaanayaa ineey qabtaan tababaro ka tayo sareeya kuwa kalee deegaanka lagu qabto sidoo kale waxaan ku bogaadineynaa gabdhaha tababradan ka faa’iideeysta inaan xilalka wasaarada warfaafinta ay wax ka helaan”

Dhanka kale mid lamid ah tababbarradaan ayaa ka qabsoomay caasimadda maamulka Hirshabeelle ee Jowhar, oo ay ka qeyb galeyn 12 gabdhood.

Xirfadleyaasha Warbaahinta ee ka shqeeya Hirshabeele gaar ahaan Jowhar ayaa hore u qaadan tababbarkan oo kale mana jirto gabar kasoo muuqatay qeybta maamulka.

Wasiir ku xigeenka wasaaradda Warfaafinta,dhaqanka iyo dalxiiska ee Hirshabeele mudane Cabdishakuur Axmed oo soo xirayey tababarkaasi ayaa waxaa hadalladiisii kamid ahaa “waxaa jiro mararka qaar eedo la jeediyo oo maamulada warbaahinta, agaasimayaasha iyo milkiilayaasha loo jeediyo, eedahaas waxey isugu jiraan laba nuuc kuwaa waa kuwa sax ah kuwana waa kuwa la been abuurtay, eedahaas waxaa ku milma gabar aan shaqo ku laheyn Tusaale gabar wixii la eed tamaaye aanan marin oo aanan la kulmin ayaa waxaa laga yaabaa markii la weydiiyo maxaa u raadin weyse agaasime ama tafatire ayadoo raaceyso wado hada ka hor dhacday iney tiraahdo sidaas Ayaan uga wareegtay, waxaan rajeynayaa in arrintaas si wanagsan gabdhaha uga taxadaraan ilaa xaqiiqda aad aragto aad socoto oo aysan kaa reebin cabsi”

Tababbarkan ayaa gaaray tiradii loo qorsheeyey, MWN iyo IMS-fojo ayaa ka lahaa yool fog kaas oo dhabbaha u furaya in haweenka qeyb noqdaan hogaaminta xarumaha iyo Shaqada Warbaahinta dalka.

Media Women Network oo kaashaneysa Xafiiska Qaramada Midoobey ee Soomaaliya (UNSOM) ayaa tababar ku saabsan tebinta iyo helidda wararka Maxkamadaha iyo ka warramidda haweenka ee warbixinnada caddaalladda iyo arrimaha Garsoorka ku qabatay lix magaalo oo Soomaaliya ah.
Tababarradan oo ahaa kuwa xiriir ah ayaa ka kala dhacay magaalooyinka Muqdishu, Kismaayo, Baydhabo, Jowhar, Dhuusamareeb iyo Garoowe, waxaana ka faa’iideystay 180 weriye oo isugu jiro gabdho iyo wiilal ka howlgala xarumaha warbaahinta kala duwan eek u yaalla magaalo kasta.
Tebinta wararka garsoorka Soomaaliya waa mid ay warbaahintu ku dhibban tahay, haddii ay isku dayaana ay la kulmayaan caqabado oga imaanaya sida ay uga warrami lahaayeen. Si lamid ah bulshadu waxa ay heshaa kaliya in yar oo aan ahayn mid ka haqab-tiiri karta baahida ay u qabaan in ay la socdaan waxa ka socda maxkadamadaha iyo hab baaristooda.
Hadaba, dhammaan weriyeyaasha qaatay tababarrada ayaa la baray maadooyin muhiim u ah xirfaddooda shaqo, sida habka loo sameeyo sheekooyinka Maxkamadaha, xog ka raadinta nidaamka garsoorka, sida ugu fudud oo ay xogta saxda ah ku heli karaan iyo cidda ay tahay in ay ka raadiyaan.
Sidoo kale, waxaa ay barteyn ka qeyb galeyaasha qaab dhismeedka Maxkamadaha, hay’adaha garsoorka, eray-bixinada loo adeegsado ka warramidda garsoorka, isku dheelitirka wararka, jinsiga iyo sinnaanta, xuquuqda xog helidda ee weriyaha, ilaalinta xogta iyo hab raacyada loo maro tebinta wararka Maxkamadaha iyo caddalladda.
Inta uu socday tababarkan qaarka mid ah ka qeyb galeyaasha ayaa fursad u helay in ay booqdaan Maxkamadda Gobolka Banaaddir, iyagoo ka qeybgalay dhageysiga dacwad ciqaabeedyo socday si ay faham iyo khibrad wanaagsan uga helaan qaadista dacwadaha iyo habka uu weriyuhu u tebin karo.
Ka qeyb galeyaasha ayaa soo bandhigay sheekooyin ay ku muujinayaan waxyaabihii ay barteen iyo tusaalooyin la xiriira aqoonta iyo xirfadda ay barteen inta uu socday tababarka la xiriira ka warramidda Maxkamaddaha iyo caddaalladda.
Media Women Network ayaa aruurisay soo jeedinno iyo talooyin ku saabsan muhiimadda ay leeyihiin tababarrada noocan ah iyo sidii weriyeyaasha Soomaaliyeed kor loogu qaadi lahaa tayadooda iyo xirfadooda weriyanimo.
Tababarka tebinta wararka maxkamadaha iyo caddaalad helidda haweenka muddadii uu ka socday lixda magaalo ka qeyb galay ma’uuliyiin kala duwan oo heer Federaal iyo heer dowlad Goboleed, waxa ayna dhammaantood hoosta ka xariiqeen ahmiyadda ay dadka Soomaaliyeed u leedahay in weriyeyaasha la rabo habka looga warramo arrimaha caddaaladda iyo maxkamadaha, si ay u soo gudbiyaan xog sugan oo dhexdhexaax ah.
Magaalada caasimadda ah ee Muqdisho oo ahayd goobta labaad ee tababarka ka qabsoomay ayaa furitaanka tababarka 11 maarso 2023 waxaa ka soo qeyb galay Guddoomiyaha Maxkamadda Gobolka Banaadir Garyqaan Saalax Cali Maxamuud iyo Agaasimaha Guud ee Wasaaradda Warfaafinta, Dhaqanka iyo Dalxiiska JFS Mudane Cabdullaahi Xayir Ducaale ayaa si wadajir ah u bogaadiyey tababbarkan ee soo qaban qaabisay MWN oo ay taageeray UNSOM, waxa ayna sheegeen muhiimadda ay u leedahay ka qaybgalayaasha ka warbixinta hay’adaha garsoorka iyo kaalinta ay ku leeyihiin in mar kasta uu sarreeyo sharaciga iyo caddaaladda.
Guddoomiyaha Maxkamadda Gobolka Banaadir Garyqaan Saalax Cali Maxamuud ayaa yiyi “weriyaha tebinaya war ama sheeko ku saabsan arrimaha garsoorka waa in uu xog ka hayo dhammaan dhinacyada ay khusayso kiiska uu rabo in uu la wadaago dadka, waxaan idin ballan qaadayaa in aan idin geyn doono dhammaan xafiisyada si aad u ogaataan wax ka soconaya iyo sida garsoorka u shaqeeyo,”
Sidoo kale, Agaasimaha Guud ee Wasaaradda Warfaafinta, Dhaqanka iyo Dalxiiska ee JFS Mudane Cabdullaahi Xayir Ducaale ayaa yiri “Waxaan rejenayaa in cilmiga ay ka bartaan weriyeyaasha tababbarkan ay dib ugu celiyaan bulshada oo ay soo bandhigaan warar sugan oo ku saabsan caddaaladda, wariyuhu waa in uusan wax kasto sii deynin, oo uu ka fekaraa waxa uu qoraayo, markii aad maxkamad warkeeda tabineyso waa in aadan waxba ka badalin,”
Dhankeeda, Agaasimaha waaxda jinsiga iyo ilaalinta carruurta ee Wasaaradda Caddaalladda Marwo Deeqa Salaad oo hadal ka jeedisay xiritaanka xeritaanka tababarka Muqdisho ayaa ku dhiirrigelisay in gabdhaha si weyn u muujiyaan kaalintooda caddaallad helidda.
“Farxad ayay ii tahay in aan ka soo qeyb galo workshop ku saabsan qaabka caddaallad u helidda iyo sida looga soo warramo maxkamadaha, taas oo ay ka fa’iidaysteen 30 qof oo gabdho iyo wiilal isugu jira, sidaad la socotaan warbaahintu waxa ay ka mid tahay meelaha waddan laga dhisi karo lagana dumin karo, waxaana idinka rajeynaya inaad noqotaan kuwa dalkooda u shaqeeya oo wax badan ka bedeli doontan kulana laabataan wixii aad barateen xarumihii aad ka timaadeen”.
Tababarradan oo ahaa kuwa is barbar socday qabsoomiddooda ayaa dhanka kale waxaa magaalada Dhuusamareeb ee Dowlad Goboleedka Galmudug ka billaawday 13 maarso 2023 midkii saddexaad ee tebinta Wararka Maxkamadaha, ugu hooreyn furintaanka tababarka waxaa hadal ka jeediyey Wasiirka Wasaaradda warfaafinta Dowlad Goboleedka Galmudug Mudane Abshir Cabdi Shiiqoow, waxaa uu sheegay in mowduuca uu tababarkan ku saabsan yahay uu ka mid yahay mowduucyada ugu xasaasisan ee u baahan in si wanaagsan looga warramo.
Sidoo kale, Wasiiru-Dowlaha wasaaradda Caddaalladda Galmudug Mudane Cabdinasir Xassan Cali oo ka hadlay tababarka ayaa yiri “Bulshada aad u gudbineysida warka waa bulsho isugu jirto qofkii dhibanaha ahaa iyo qofkii dhibka gaystay, adiga ayaa lagaa rabaa kow in aad caddaalladda iska bilowdid oo aadan qof dhinaciisa u jan-jeeransan”.
Tababbarkiii afraad ee tababarradan oo ka furmay magaalada Jowhar ee Dowlad Goboleedka Hirshabeelle 18 maarso 2023, ayaa waxaa khudbad ka jeediyey Wasiir kuxigeeka Wasaaradda Warfaafinta Hirshabeelle Mudane Cabdishakuur Cabdullahi Axmed Shaashaa,waxa uuna sheegay in weriyayaasha looga baahan yahay inay hubiyaan xogta garsoorka iyo kiisaska ay tebinayaan.
“ Weriyayaasha iyo ciidanka amniga waxaa waajib ku ah in ay ilaaliyaan xuquuqda muwaadinka marka ay so xiraan booliska, waxaa dhacda in ciidanka amniga ay warbaahinta ku casumaan qof lagu soo qabtay fal balse aan weli gaarin maxkamadda kaddibna ay baahiso warbaahinta, marka kiiskiisu gaaran maxkamadda qofkii dambi lagu waayo qofkaas sumacadiisi dhaawac ayaa gaaray,” ayuu yiri wasiir ku xigeenka.
19 Maarso 2023, Magaalada Baydho oo ahayd goobta uu ka dhacay wajiga shanaad ee tababarka ayaa waxaa ay ka qeybgaleyaasha soo bandhigeen waxyaabihii ay ka barteen tababarka iyo sida ay ugu dabiqi doonan shaqadooda.
Shurki Ismaaciil Axmed oo ah wakiilka MWN ee koonfur galbeed ayaa sheegtay in ka deegaan ahaan ay ku faraxsan yihiin ay heleen wariyaasha Baydhabo tababar la xariira arimaha maxkamada iyo garsoorka iyo erey bixinta wanaagsan ee wariyaasha hab tebinta, waana markii ugu horeysay oo wariyaasha KGS gaar ahaan Baydhabo la siiyo tababar/ siminaar la xariira arimaha cadaalada, maxakamada iyo garsoorka, waxaana wariyaasha kula dardaarantay in cashara ay si fiican u qaataan si ay u helaan warar ama sheekooyinka la xariira arimaha maxakamadaha.
“Sida aan ognahay wariyaasha aad ayey uga yaryihiin helista iyo tabinta xogaha maxakamadaha iyo garsooraha iyo anshax ahaan sida loo tebiyo ama loo helo xogahaasi, tababarkaan wariyaasha Baydhabo hadaa tihiin waxaa idinka caawin doonaa tabinta, erey bixinta habooon iyo helista xogaha”
Tababarkan oo ay iskaashanayeen Media Women Network iyo Xafiiska Qaramada Midoobey ee Soomaaliya (UNSOM) ayaa wajigiisa lixaad waxaa lagu soo geba-gebeeyey magaalada Garowe ee Caasimadda Puntland 27 maarso 2023, Gudoomiyaha Maxkamadda Racfaan Gobolka Nugaal Mudane Cabdikariim Maxamed Nuur oo qeyb ka ahaa macallimiinta tababarka bixinayey ayaa dul istaagay sida uu shaqeeyo nidaamka garsoorka dalka iyo sida ay u dhacaan xukunnada caddaalladda Soomaaliya, gaar ahaan Puntland.
Dhammaan tababbarrada waxaa hogaaminayey qeybaha kala duwan ee maamulka iyo wakiilada WMN ee maamul goboleedyada iyo gobolka Banadir.
Ujeedada MWN iyo UNSOM tababarkan ay ah in kor loo qaado awoodda saxafiyiinta, taas leh aqoon kororsi kala duwan oo ka caawinaya dhalinyarada saxafiyiinta in ay sameyn karaan sheekooyin kala duwan oo la xiriira xukunnada iyo garsoorka.
“Tababarkan wuxuu ujeedadiisu tahay in lagu wanaajiyo warbixinnadaada mustaqbalka ee maxkamadaha iyo cadaalad ahaan iyo tayo ahaanba iyo fahamkaaga nidaamka cadaaladeed ee Soomaaliya, mar haddii kor loo qaado awoodda weriyaha iyo xirfadda warbixinta maxkamadda waxay kordhin doontaa wacyigelinta bulshada iyo iftiiminta marin u helka waddooyinka caddaaladda”. Ayey tiri gudoomiyaha MWN Fardowsa Sheekh Cabdiraxmaan mar ay soo xireesay mid kamid tababarrada.
Weriyeyaashu waxa ay u baahanyihiin aqoon iyo xirfad kordhin taas oo ka caawin doonta shaqadooda kana dhigi doonta mid aad u heer sarreysa.
Xirfadleyda saxaafadda waxa ay soo jeediyeen :
Si guud ka qeyb galayaasha waxa ay ahaayeen kuwa faham yar ka haysta nidaamka garsoorka iyo cadaaladda Somalia. Sidaa darteyd waxa ay soo jeediyeen badan kood in loo soo badiyo tababbarrada nocan ah.
Qaar kale oo ka mid ah ka qeyb-galayaasha ayaa Iyana soo jeediyey in ay jeclaan lahaayeen in la baro ama ay helaan habka wax loo baaro, taas muujineysa sida ay ugu baahnaayeen tababarrada kan la midka ah iyo baahida ka jirta dhanka ka warramidda maxkmadaha.

Soddon weriye oo ku sugan magaalada Jowhar ayaa maanta loo soo xiray tababbar ku saabsanaa tebinta sheekooyinka la xiriira dacwadaha garsoorka iyo xuquuqda aasaasiga ee uu leeyahay muwaadinka la soo eedeeyo, muhiimadda ay leedahay in dadku helaan xogaha garsoorka iyo sida ay u shaqeeyaan laamaha caddaaladda ee dalka.

Wasiir ku xigeeka wasaaradda warfaafinta Hirshabeelle Cabdishakuur Cabdullahi Axmed Shaashaa, oo ka soo qaybgalay xiritaanka iyo furitaanki tababbarka oo socday sedex beri ayaa sheegay in weriyayaasha looga baahan yahay inay hubiyaan xogta garsoorka iyo kiisaska ay tebinayaan.

“ Weriyayaasha iyo ciidanka amniga waxaa waajib ku ah in ay ilaaliyaan xuquuqda muwaadinka marka ay so xiraan booliska, waxaa dhacda in ciidanka amniga ay warbaahinta ku casumaan qof lagu soo qabtay fal balse aan weli maxkamadda gaarin oo kadibna ay baahiso warbaahinta, marka kiiskiisu maxkamadda gaarana lagu waayo dambi qofki, qofkaas sumacadiisi dhaawac ayaa gaaray,” ayuu yiri wasiir ku xigeenka.

Cabdishakuur Cabdullahi Axmed Shaashaa, ayaa sheegay in uu rajaaynao in weriyayaasha ay tababbarkan ka faa’ideen xogaha aasaasiga ee ay u baahan yihiin inay helaan marka ay doonayaan inay ka warramaan kiisaska maxkmadaha gaar ahaan kuwa khuseeya dhedigga.

Waxaa sidoo kale ka soo qaybgalay xiritaanka tababbarka gudoomiyaha degmada Jowhar Cismaan Maxamed Mukhtaar Baarey, wuxuuna weriyayaasha kula dardaarmay in aqoonta ay tababbarka ka barteen ay ku dabakhaan shaqadooda oo ay soo tebiyaan sheekooyin xog dhamaystiran leh. Taliyaha saldhigga booliska ee degmada Jowhar Kornayl Bashiir Xasan Xaalfooy, oo u mahadceliyay MWN oo tababbarkan soo qaban qaabisay ayaa ka hadlay muhiimadda uu u leeyahay warbaahinta iyo laamaha garsoorka. Wuxuu sheegay in dhammaan dhinacyada looga baahan yahay in laga wada shaqeeyo sida ugu wanaagsan ee loo sixi karo wixii khaldama. “Weriyayaasha waxaa laga rabaa inay la yimaadaan dedaal, kalsooni,xog sugan iyo wada shaqayn.”

Tababbar socday muddo Seddax maalin ah oo ku saabsanaa tebinta sheekooyinka maxkamadaha iyo fursadaha ay haweenku u leeyihiin caddaalad helista ayaa soddon ka tirsan weriyeyaasha ka shaqeeya xarumaha warbaahinta ee magaalada Muqdisho loo soo xiray maanta.
Kala fogaanshaha warbaahinta iyo laamaha garsoorka ayaa sababtay in shacabku aysan helin sheekooyinka iyo xogaha aasaasiga ah ee caddaaladda sida xukunka dhaca iyo sida loo maareeyay.

Media Women Network oo kaashaneysa xafiiska Qaramada Midoobey Soomaaliya (UNSOM), ayaa soo qaban qaabisay tababbarkan, kaas oo loogu talo galay in weriyeyaashu ay faham ka helaan qaab shaqeynta nidaamka maxkamadaha iyo fursadaha ay haweenku u leeyihiin caddaalad helista.

Agaasimaha guud ee wasaaradda warfaafinta, dhaqanka iyo dalxiiska ee dowladda Federaalka ah mudane Cabdullaahi Xayir Ducaale ooo ka hadlay furitaanka tababbarkan ku saabsan habka ugu wanaagsan ee warbaahintu u tebib karto sheekooyinka caddaaladda ee haweenka gaar ahaan dhanka maxkamadaha, ayaa weriyeyaasha ka qaybgalaya u sheegay in garsoorku uu ka mid yahay tiirarka ugu muhiimsan ee nolasha dadka.

“Waxaan rejenayaa in cilmiga ay ka bartaan weriyeyaasha tababbarkan ay dib ugu celiyaan bulshada oo ay soo bandhigaan warar sugan oo ku saabsan caddaaladda, wariyuhu waa in uusan wax kasto sii deynin, oo uu ka fekaraa waxa uu qoraayo, markii aad maxkamad warkeeda tabineyso waa in aadan waxba ka badalin,” ayuu yiri Mudane Xayir.

Iyada oo kolka horaba ay yartahay helista xogaha la xiriira garsoorka xukunnada ka dhaca maxkamadaha heerarkooda kala duwan ayaa haddana ay jirtaa aqoon yari dhanka warbaahinta ah.

MWN ayaa tababbarkan ka fulineysa ilaa 6 magaalo oo kala duwan si loo helo tebiyeyaal xirfad u leh arrimmaha sharciga, garsoorka iyo maxkamadaha heer federal ilaa heer maamul goboleed.

Martida furitaanka ka qeyb galay waxaa kamid ahaa gudoomiyaha maxkamadda gobolka Banaadir Mudane Garyqaan Saalax Cali Maxamuud oo bogaadiyay tababbarkan ay soo qaban qaabisay MWN, ayaa ka qaybgalayaasha uga warbixiyay kaalinta ay ku leeyihiin in mar kasta uu sarreeyo sharaciga iyo caddaaladda.

“weriyaha tebinaya war ama sheeko ku saabsan arrimaha garsoorka waa in uu xog ka hayo dhammaan dhinacyada uu khusayso kiiska uu rabo in uu la wadaago dadka, waxaanidin ballan qaadayaa aan idin geyn doono dhammaan xafiisyada si aad u ogaataan wax ka soconaya iyo sida garsoorka u shaqeeyo,” ayuu yiri Garyqaan Saalax.

Agasimaha waaxda agaasimaha jinsiga iyo ilaalinta carruurta ee Wasaaradda caddaalladda iyo arrimaha dastuurka Deeqa Salad oo aan ku casuunnay xiritaan/furitaanka tababbarka ayaa ka qeyb-galayaasha kula dar-daarantay iney ka shaqeeyaan cadaaladda.

“Waxaan rajeynaa in aad Caddaalad helidda aad ka bilaawdaan goobaha aad ka shaqeysaan kadibna aad bulshada gaarsiisaan,”.

MWN oo marki ay aragtay baahido loo qabo in shacabku helaan xog ku saabsan garsoorka iyo loo tababbarro weriyayashaa ayaa rajaynaysa in tababbarradaan in fure u noqdaan in shacabku helo xog ku filan oo garsoorka ah, sheekooyinka la xiriira maxkamadaha gaar ahaanna kiisaska iyo dacwadaha ku saabsan arrimaha haweenka ah

Tababbar ku saabsan ka warramidda iyo xog helista arrimaha garsoorka billowna u ah tababbarro dhaowr ah oo Media Women Network ku qabanayso magaalooyin kala duwan ayaa maanta ka furmay magaalada Kismaayo.
Waxaa ka qaybgalaya in ka badan 20 weriye oo ka kala socda warbaahinta.

Furitaanka tababbarka waxaa ka soo qaybgalay wasiirka warfaafinta, dhaqanka iyo dalxiiska ee maamulka Jubbaland Saleebaan Maxamed Maxamuud, xoghayaha garsoorka Jubbaland Cabdullaahi Ccabduqaadir Aadan iyo xoghayaha ururka weriyayaasha Jubbaland Cabdullaahi Cabdiraxmaan Maxamed, waxayna dhammaantood sheegeen in taabbarkan uu shacabka ka caawiynayo inay helaan xogaha ku saabsan garsoorka iyo caddaaladda.

Tababbarkan ayaa si toos ah ugu saabsan kiisaska maxkamaha ee haweenka iyo caddaalad helistooda. Waxaa aad u yar xogta ku saabsan caddaaladda dalka, taas ayaa loo aanaynayaa weriyayaasha oo aan inta badan helin tababbarro, xogta dhanka sharciga oo aan faham badan laga haysan. Ujeedka MWN ayay u sooo qaban qaabisay tababbarkan ayaa ah in la sameeyo lana abuuro xiriir dhex mara laamaha caddaaladda iyo weriyayaasha si dadku u helaan xogta garsoorka.

Weriyayaasha ayaa la barayaa habka ugu fudud ee ay u samayn karaan sheekooyinka maxkmadaha gaar ahaanna kuwa ku saabsan dhedigga, waxaa kaloo la barayaa qodobbada sharciga aasaasiga ah si ay fahman sharci ah ay uga helaan kiisaska iyo noocyadooda.

Media Women Network oo kaashanaysa xafkiiska Qaramada Midoobey Soomaaliya (UNSOM) ayaa tababbarkan oo ka kale ka fulinayso magaalooyin kala duwan oo ku tirsan.

Tababbar ay ka faa’ideysteen laba iyo toban haween ah oo ka kala socday xarumaha warbaahinta iyo ururrada saxaafadda ayaa maanta (27-12-2022) lagu soo gabogabeeyey magaalada Kismaayo.

Media Women Network oo kaashanaysa hay’adaha IMS-FOJO ayaa fulisay tababbarka oo socday lama maalmood.
Tababbarkan oo ku saabsanaa awoodsiinta haweenka ee maamulka iyo hogaaminta warbaahinta ayaa qayb ka ah tababbarro taxane ah oo MWN sanadkan ay ka fulisay magaalooyin kala duwan oo dalka ah.

Amaal Carraale oo ah wakiillka MWN ee Jubbaland oo ka hadashay xiritaanka tababbarka ayaa sheegtay in muhiimadda barnaamijkan ay tahay in haweenku helaan aqoon korarsi ku saabsan maamulka, hogaaminta, sidii ay u samaysan lahaayeen qorshayaal, kor u qaadidda xirfadaha xiriirka, habka loo sameeyo wada xaajoodyada iyo sidii ay qayb uga noqon lahaayeen go’aan gaarista howlaha warbaahinta.

“Muhiimadda waa in haweenka ka shaqeeya warbaahinta Jubbaland iyo kuwa soo galaya ay yeeshaan tayo buuxda oo maamul, isku fillaansho, kalsooni iyo inay ka dhex muuqdaan warbaahinta,” ayay tiri Amaal.

Haweenkan ayaa qaatay casharro ay ka mid yihiin astaamaha hogaamiyaha iyo maamulka wanaagsan laga rabo. waajibaadka hogaamiyaha wanaagsan iyo maamulka, awoodda xiriirka iyo dhageysiga, xirfadaha wada xaajoodka, xirfadaha dejinta qorshayaasha dhow iyo kuwa fog iyo inay bartaan naftoodda iyo awoodda qofeed.

Mid ka mid ah haweenka ka faa’ideystay tababbarka ayaa sheegtay inay ka heshay dhiirigalin ah inay hadasho oo ay wada xaajood la gasho maamulka xarunta warbaahinta ee ay ka shaqayso.

“Marki hore haddii boos bannaan yahay iyo haddii kale maba raadin jirin laakiin hadda waxaan billaabayaa in aan raadiyo”.

Gebogabadi tababbarka ayay ka qaybgalayaashu qaateen latalin iyo tababbarr  qof qof ah oo ku saabsanaa hormarinta xirfadeed ee qof kasta u gaarka ah.

Media Women Network oo kaashanaysa xafiiska Qaramada Midoobey ee Soomaaliya (UNSOM),  ayaa magaalada kismaayo ku soo gebogabaysay tababbar socday sedex beri, kaas oo ay ka faa’ideysteen 25 weriye oo ka kala socday qaybaha kala duwan ee warbaahinta magaalada iyo shan  qof oo ka tirsan dadka u dhaqdhaqaaqa arrimaha deegaanka.

Tababbarkan ayaa weriyayaasha lagu barayay tebinta sheekooyinka la xiriira  deegaanka iyo isbadalka cimilada iyo saamaynta uu ku yeeshay Soomaaliya.

Dadka tababbarka ka qaybgalay ayaa la siiyay casharro ku saabsan sida ay u soo gubin karaan xogaha isbadalka cimilada, sida ugu wanaagsan ee ay dadka u bari karnaa isbadalka cimilada, kor u qaadidda aqoonta deegaanka iyo mawduucyada la xiriira.

Agaasimaha waaxda kheyraadka dabiiciga ah ee wasaaradda deegaanka Mudane Maslax Mowlid Maxamed iyo agaasimaha waaxda wacyi galinta ee wasaaradda warfaafinta Jubbaland mudane Cabdiraxmaan Cismaan oo ka soo qaybgalay xiritaanki  tababbarka ayaa ku boorriyay weriyayaasha inay qaataan doorkooda wacygalineed ee ku aadan isbeddelka cimilada, si dadku uga war hayaan dhibaatooyinka ay sababtay isbeddelka cimilada iyo heerka kulka sii kululaanaya.

Kaafiyo Cabdullaahi Naaleeye oo ah madaxa mashaariicda ee MWN, ayaa sheegtay in ujeedka ugu wayn ee loo qabtay tababbarkan ay tahay in warbaahinta ay tebiso saamaynta nolaleed ee isbadalka cimiladu ku yeelatay dalka iyo nolasha aasaasiga ah ee dadka.

Soomaaliya ayaa ka mid ah dalalka ay saamaysay isbedalka cimiliada, waxyaabaha ay sababtay waxaa ka mid ah heerka kulka oo sii kululaanaya, xilliyada roobka oo isbadalay, abaaro soo noqnoqda iyo waxyaabo kale oo badan.

Tababbarka oo 13-15 bishan November-2022 qabsoomay, ayaa qaar ka tirsan weriyayaashi ka qaybgalay ay sheegeen inay wax badan ka faa’ideen, hadda kadibna ay ku dari doonaan tebintooda maalin la ah.

Inta badan shacabka xog ku filan kama hayaan isbadelka cimilada iyo saamayntiisa, waana sababta keentay in ay nuglaadaan.

Media Women Network oo kaashaneysa UNSOM ayaa maanta oo taariikhdu tahay 3-bisha November-2022,            35 weriye tababbar ugu soo xirtay magaalada Muqdisho. Tababbarkan oo socday sedex maalmood ayaa ku saabsanaa tebinta xogaha deegaanka iyo isbadelka cimilada.

Soomaaliya ayaa ka mid ah wadamada ay sida aadka ah u saamaysay isbedelka cimilada. Waxaa ka dhashay  roob yari, abaaro soo noqnoqda ,daadad, barakac, sicir-barar, cunto yari iyo colaado, balse dadku kuma baraarugsana in dhibaatooyinak haysta ay sabab u tahay isbedelka cimilada, Warbaahinta iyo weriyeyaasha ayaana u tabin sidii loo baahnaa dhibaatooyinkan.

Sedexda beri ee uu socday tababbarka ayaa weriyayaasha lagu baray aas-aaska waxa uu yahay isbeddelka cimilada dhibta uu adduunka ku hayo, habka ugu wanaagsan ee ay u tebin karaan wararka isebedalka cimilada, sidii ay u raadin lahaayeen xogaha, waxaa kaloo loo hogo tusaaleeyey dhibaatooyinka hadda taagan ee ay sababtay cimilada iyo xogaha ay tahay in bannaanka  keenaan si dadku ugu diyaar garoobaan ama  in ay wax ka ogaadaan mawduucan.

Furitaanka tababarka waxaa daah furay madax ka kala socotay wasaaradda warfaafinta dhaqanka iyo dalxiiska Soomaaliya, xafiiska arrimaha bulshada Madaxtooyada, Wasaaradda degaanka iyo isbeddelka cimilada, ururada bulshada rayidka gaar ahaan arurrada ka shaqeeya arrimaha; deegaanka, haweenka iyo saxaafadda dhammaan waxa ay hoosta ka xarriiqeyn baahida loo qabo in warbaahinta ku foognaato arrimaha deegaanka iyo hawada sii kululaaneysa si bulshada wax badan oga fahmaan.

Participants

Badi ka qeyb-galayaashu waxa u isla garteyn in ay tabiyaan abaaro, fatahaado iyo dhibaatooyin kale balse aysan u rumeysneyn in ay qeyb ka yihiin isbeddelka cimilada ee adduun aafeeyey. Qaar ka tirsan weriyayaasha qaatay tababbarka ayaa sheegay in aqoonta ay ka barteen ku dari doonaan shaqooyinkooda maalinla ah.

Xiritaanka tababbarkan waxaa si fogaan arag oga qeyb gashay Valerie Msoka oo ah Ku-xigeenka Madaxa Isgaadhsiinta iyo Kooxda Arrimaha Dadweynaha ee UNSOM, waxay uga mahad celisay ka faa’iideystayaasha tababbarkan ka soo qayb galkooda, Waxay sheegtay in UNSOM ay muhiimad u leedahay ka shaqaynta arrimaha isbadalka cimilada maadaama uu yahay mawduuc saamayn ku leh guud ahaan nolasha dadka.

Waxay weriyayaasha kula dardaarantahay inay raadiyaan xogaha qarsoon ee la xiriira isbadelka cimiliada si dadku u fahmaan in dhibaatooyinka haysta ay qayb wayn ka tahay.

Waxaa sidoo kale xiritaanka ka soo qaybgalay wasiir ku xigeenka wasaaradda deegaanka iyo isbedalka cimilida Dr Siciid Maxamed Cali oo sheegay in ka wasaarad ahaan ay diyaar u yihiin in warbaahinta ay kala shaqeeyaan arrimaha ku saabsan isbedelka cimilada  maadaama ay saamayn ku leedahay guud ahaan nolasha dhaqaalaha. “

Ugu dambayn Kaafiyo Cabdullaahi Naalyeeye oo ah madaxa barnaamijyada ee Media Women Network oo ka hadashay xiritaanka ayaa sheegtay in markii ay arkeen dhibaatooyinka ay sababtay isbedlka cimilada isla markaana xogta laga helaa ay yartahay ay go’aansadeen in weriyayaasha loo tababbaro tebinta arrimahan.